بودجه‌ریزی مبتنی بر عملکرد، تخصیص بودجه بر اساس نتایج برنامه‌ای است که به اهداف سازمان کمک می‌کند. در تعریفی دیگر می‌توان اینگونه بیان کرد که بودجه‌ریزی مبتنی بر عملکرد فعالیتی است که بودجه را براساس ارزیابی بهره‌وری عملیات مختلف در یک سازمان تهیه می‌کند. برنامه‌هایی که بیشترین سود را در سودآوری دارند، سهم بیشتری از بودجه به آن بخش اختصاص می‌یابد. این منجر به استفاده بهینه از منابع مانند امور مالی، مهارت‌های کارکنان، استفاده از زمان تولید و غیره می‌شود.
مطالعه بیشتر: آشنایی با امکانات نرم افزار مدیریت پروژه
بودجه ریزی مبتنی بر عملکرد چیست؟
بودجه ریزی مبتنی بر عملکرد چیست؟
بودجه ریزی مبتنی بر عملکرد، بودجه‌ای است که هم ورودی منابع و هم خروجی خدمات را برای هر واحد یک سازمان منعکس می‌کند. به طور مختصر هدف آن شناسایی و امتیاز دادن به عملکرد نسبی بر اساس دستیابی به هدف برای نتایج مشخص است. این نوع بودجه معمولا توسط ارگان‌ها و سازمان‌های دولتی برای نشان دادن ارتباط بین وجوه مالیات دهندگان و نتیجه خدمات ارائه شده توسط دولت‌های فدرال، ایالتی یا محلی استفاده می‌شود.
نکات کلیدی
- بودجه ریزی مبتنی بر عملکرد منعکس کننده ورودی منابع و خروجی خدمات برای هر بخش یا واحد یک سازمان است.
- آن‌ها برای ایجاد انگیزه در تعهد کارکنان برای تولید نتایج مثبت طراحی شده اند.
- معایب شامل احتمال عدم توافق بر سر اولویت‌های هزینه و فقدان استانداردهای یکپارچه هزینه است.
درک بودجه ریزی مبتنی بر عملکرد
فرآیند تصمیم گیری برای بودجه ریزی مبتنی بر عملکرد بر خروجی‌ها یا نتایج خدمات متمرکز است. به عبارت دیگر، تخصیص اعتبارات و منابع براساس اهداف مشخصی است که توسط کمیته‌های بودجه و روسای خدمات سازمان‌ها مورد توافق قرار گرفته است. به عنوان مثال، در مدارس، معلمان ممکن است بر اساس نمرات مجموع آزمون در بین دانش‌آموزان خود، جوایز یا ترفیع دریافت کنند که قرار است مهارت و اثربخشی بالایی را نشان دهد (اگرچه ممکن است همیشه اینطور نباشد.)
چند نمونه از نتایجی که بودجه عملکرد می‌تواند به آن‌ها رسیدگی کند عبارتند از:
- بهبود میانگین نمرات آزمون یک منطقه مدرسه
- بهبود کیفیت آب شرب یک شهرستان
- کاهش جرم و جنایت بدون خشونت در یک شهر
- کاهش شکایت از چاله‌های جاده
همه این‌ها دارای اهداف عددی هستند. بودجه ریزی مبتنی بر عملکرد بر این اساس برای شناسایی آن اعداد هدف و روشی برای ارزیابی عملکرد ایجاد خواهد شد. بودجه‌های عملکردی اغلب بر کمی کردن عوامل کیفی یا ذهنی تکیه می‌کنند تا بتوان آن‌ها را اندازه گیری و حساب کرد.
هدف بودجه‌ریزی مبتنی بر عملکرد چیست؟
هدف بودجه‌بندی مبتنی بر عملکرد بهبود کارآیی و اثربخشی هزینه‌های عمومی از طریق پیوند دادن بودجه سازمان‌های بخش دولتی به نتایج ارائه شده و استفاده منظم از اطلاعات عملکرد است. اگر قرار است کارایی و اثر بخشی هزینه‌های عمومی به طور قابل ملاحظه‌ای بهبود یابد، اقدام در این زمینه‌ها و طیف وسیعی از جبهه‌های مرتبط ضروری است. به عنوان مثال، اگر برخی از برنامه‌های دولتی نتایج مورد نظر خود را ارائه نمی‌دهند یا این کار را با هزینه‌ای غیرمنطقی و بالا انجام می‌دهند، تصمیم‌گیرندگان بودجه در حین آماده‌سازی بودجه باید در نظر بگیرند که آیا برنامه باید لغو شود یا خیر.
بودجه‌ریزی مبتنی بر عملکرد در قانون بودجه سال 1400
در سال 1380 به منظور اصلاح نظام بودجه‌ریزی کشور، اهمیت موضوع بودجه‌ریزی مبتنی بر عملکرد روشن شد و پس از آن در سال 1392 با تاکید صورت گرفته توسط رئیس سازمان برنامه و بودجه اقدامات جدی در این زمینه صورت گرفته و از از سال 1393 تا به امروز برنامه‌های سالانه و لوایح بودجه تهیه گردیده است که در آخرین اقدام صورت گرفته در جلسه هیات وزیران مورخ ۱۷ مرداد ۱۴۰۰، به پیشنهاد مشترک وزارت امور اقتصادی و دارایی و سازمان‌های برنامه و بودجه کشور و اداری و استخدامی کشور و به استناد بند (ج) تبصره (۱۹) ماده واحده قانون بودجه سال ۱۴۰۰ کل کشور، آیین‌نامه اجرایی این بند درخصوص بودجه‌ریزی مبتنی بر عملکرد به تصویب رسید.
مطالعه بیشتر: شاخص‌های ارزیابی عملکرد کارکنان
چگونه می‌توان بودجه ریزی مبتنی بر عملکرد را به نتایج پیوند داد؟
پیوند دادن بودجه به نتایج در سه مرحله انجام می‌شود:
مرحله اول: شناسایی مجموعه کامل عملکرد اقدامات یا شاخص‌هایی که به ارزیابی عینی عملکرد برنامه کمک می‌کند.
مرحله دوم: هنگامی که مجموعه اقدامات بر اساس شاخص‌های عملکردی اندازه‌گیری شده است، مرحله بعدی تعیین این است که کدام واحدهای سازمانی به فعالیت‌ها کمک می‌کنند و چگونه این فعالیت‌ها را به برنامه‌های مربوط اختصاص می‌دهند. گاهی اوقات تخصیص‌ها ساده هستند، به ویژه هنگامی که تمام هزینه‌های واحد عملیاتی به هزینه برنامه یا برنامه فرعی تخصیص می‌یابد.
قدم سوم: یک فرایند ارزیابی برنامه، چارچوبی است که به سازمان اجازه می‌دهد تا به طور موثر، بودجه‌های یک برنامه را در طول چرخه بودجه، اولویت‌بندی و رتبه‌بندی کرده و بازبینی‌های دوره‌ای عملکرد را در مراحل اجرای بودجه سالانه هدایت می‌کند. در این مرحله، سازمان همچنین توانایی‌های تجاری و فنی مورد نیاز را ارزیابی می‌کند و و یک برنامه پیاده‌سازی برای فعال‌سازی قابلیت‌های مورد نیاز تدوین می‌کند.
فرایند بودجه‌ریزی مبتنی بر عملکرد
1_تعیین اهداف
سازمان باید لیست اهداف را تهیه کند. هدف در اینجا نتیجه نهایی را نشان می‌دهد. اهداف باید برای هر کارمند در سازمان روشن باشد. هدف واضح و ارتباط نتایج مشابه در اجرای موفق بودجه‌ریزی مبتنی بر عملکرد کمک خواهدکرد. بنابراین، این مرحله برنامه‌ریزی و بودجه‌بندی است.
2_ارزیابی‌های دوره‌ای
گام بعدی ارزیابی دوره‌ای عملکرد برای دستیابی به اهداف مورد نظر سازمان است. سازمان باید یک رویکرد سیستماتیک مرحله به مرحله برای ارزیابی ایجاد کند. اندازه‌گیری عملکرد ذهنی است که از فردی به فرد دیگر متفاوت است. بنابراین، سازمان باید تلاش کند تا نتایج را بر اساس نتایج کمی کند. بنابراین، این مرحله اندازه‌گیری نتایج است.
3_شاخص‌های عملکرد
شاخص‌های عملکرد به ارزیابی، اثربخشی و کارایی برنامه کمک می‌کند. شاخص عملکرد استانداردی برای اندازه‌گیری است و برای تعیین این شاخص‌ها باید دقت فراوان به خرج داد.
4_پاسخگویی
سازمان در مورد نتایج یا نتایج پاسخگو خواهد بود. تمرکز اصلی بودجه عملکرد نتیجه است و نه ورودی‌ها. به همین ترتیب، کارکنان برای اهداف سازمانی پاسخگو هستند. علاوه بر این، بودجه‌ریزی مبتنی بر عملکرد انتظار دارد که بر اساس سطح معینی از منابع به سطحی از نتایج برسد. بنابراین، این مرحله ارزیابی و ارتباط نتایج نامیده می‌شود.
برای مطالعه بیشتر: 4 گام اساسی در بودجه ریزی
مزایای پیاده‌سازی بودجه‌ریزی مبتنی بر عملکرد
- منطبق شدن بودجه تعیین شده با اهداف سازمان
- تعیین مسئولیت افراد یک سازمان و پاسخگویی آنان نسبت به عملکرد
- شفافیت در تخصیص منابع و چگونگی استفاده از آن
- صرفه‌جویی در استفاده از منابع
- بهبود ارائه خدمات به شهروندان
- امکان برآورد هزینه‌های بهتر
